Semt, mahalle ve sokak isimleri şehrin kimliğini bize anlatmanın en güzel ve en kolay yoludur. Tarihi isimler şehrin esas kimliğini belirler. Siz onları silmeye ve değiştirmeye kalkıştığınız zaman o şehrin kimliğini siler atarsınız. Bir semte bir mahalleye bir sokağa verilen isim orada yaşayan ve yaşamış insanların kimliği yaşam tarzı kadar oraya gönül vermiş insanların kimliğiyle özdeştir.
Şehrin ilk kurulmuş kabul ettiğimiz ve bu gün yapıları görünen mahalle ve sokaklara bakıp geçince o daracık sokaklar, size o çevreniz ve orada yaşamış insanların tarihini ele verir. Sokaklar birleşip bir mahalle, ardından bir semt ismini alır. Çocukluk yıllarımızda her mahallenin her semtin ayrı bir ismi varken bu gün farklı isimlerle anılması şaşırtıyor insanı.
Büyüdüğüm mahalleye kimileri orada kerpiç evlerinin olmasından dolayı Kerpiç Mahallesi, Kürtlerin yoğun ikamet etmesinden dolayı 'Kürt Mahallesi' olarak anıldı Bu tarihin her sayfasında bir zorunluluktur. İnsanlar ya ırkıyla ya köyü, ya mahallesi ya da kentin ismiyle anılırlar. Ana, baba adıyla anılmak soyadı kanunuyla yasal olarak ortadan kaldırılmış ise de halk arasında bu tür tanıma ve tanıtma için halen kullanılır.
Bu semtin esas ismi Arapların ve Kürtlerin ortak olarak verdikleri isim 'sere bire' (Kuyubaşı) ismidir. Bu ismin tarihi kaynağı ve ismi 'Bira Sor' (Kızıl Kuyu) miladi 1724 verildiğini vakfiyelerden öğreniyoruz. Suyun kırmızı olmasından bu ismi verilmiş. Zamanla Kuyubaşı' olarak değiştirilmiş. Bunun nedeni buradan çevre köylere gitmek için belirlenen bir buluşma noktası bir adres olmasıdır.
Sonraları bu mahallenin ismi 'Kuyubaşı' olmasını beklerken, 'Onikiler' ismi verilerek değiştirildi. Oysa yanı başımızda ismi Kendirci Mahallesi olan mahallenin ismi o semtte kendir yapılmaktan gelmektedir. Hala bu isimle anılması olumlu bir davranıştır. Az ötede Arapların çoğunlukta oturduğu bir 'Arap Mahallesi' ve o mahallede bulunan meydana 'Arapmeydanı' ismi verilmesi tarihi geçmişiyle özdeşmiş bir durumdur. Sonra birden bu meydanın ismi 'Türkmeydanı' olarak değişti. Eğer 'Arapmeydanı' ırkçı bir söylemse yeni verilen isim neyin nesi. Hatadan dönüldü ve son hali yine 'Arapmeydanı' olarak düzeltildi.
Şehrin sokaklarını, kabaltılarını, gezdikçe çıkmazlar, yokuşlar inişler, köşe başları ve bu köşelerde kurulu bulunun 'sadaka, soluklanma taşı, binek taşı' ismiyle anılanların her birinin ayrı bir göreve ve işlevi vardı. Bir ismi ve bu isimle özdeşmiş tarihi bir geçmişi vardır. Bu şehrin kimliğini içinde saklar. Çok kültürlü bir kent olan kadim şehirler arasında görülen Urfa da tüm diğer şehirler gibi tarihi özelliği ve ismiyle yaşatılması o şehre verilen kimliğe saygınlıktır. Harun Beyin Yokuşu, Molla Ali Tetirbesi ya da Hacı Abo Kabaltısı'nın ismini sildiğiniz zaman siz o şehrin kimliğini bitirir ona yakışan misyonla tarihe gömersiniz.
Bazı isimler var ki başka milletlerden kalma. Onu anarak orada da yaşanmış gerçekleri yaşatırsınız. Mesela göller mahallesi dediğimiz kısma İngilizce 'lake' Fransızca 'lace' Kürteçenin Zazaki lehçesinde 'lek' denilen ve göl anlamına gelen bu kelime Lekler olarak 'Göller Mahallesine' isim olmuş. Ancak zamanla bu isim silinmiş ve 'göller' olarak değiştirmiş. Yine bu gün bir kültür merkezine dönüştürülen 'Tekel Binası' anlamına gelen 'Reji' isminin farklı bir isimle değiştirilmesi şehrin kültürünün parça parça yok edilmesidir.
Bir şehri tanımak ona mevcut değerleri ile saygı göstermek orada yaşanların bıraktığı izlerle iç içedir. Yöremizde daha önceleri Hıristiyanların yaşamasından dolayı onlardan kalan kimi yer ve mekan isimleri vardır. Bunlardan biri de 'Miksimor' diye bir semt bulunmakta, Mance Deresi ha keza. 'Mıksi' Kudüs'ü ziyaret eden ve onun sorumluluklarını yerine getirmiş kimselere denir. 'Mor' kelimesi Süryanice 'aziz, efendi' anlamını taşıdığına bakılırsa saygınlığı ifade eden 'mor' kelimesi ile 'miksi'nin bir araya gelmesinden oluşmuş.
Hepimizin 'Haşimiye' diye bildiği ve Haşim Efendi tarafından yüz yıl önce buralara yaptırdığı vakıf eserlerine izafeten bu isim verilmiş. Şimdi siz bu ismi değiştirirseniz nasıl olur. Yine Hüseyniye çarşılarının ismini değiştirdiğiniz de bir kazancınız olmaz lakin kaybınız bir şehrin tarihini yok ettiğiniz gibi art niyetiniz ortaya koymuş olursunuz.
Bunlar gibi sayılacak birçok isim var bu isimler ki tarihi yaşatırlar. Bu isimler ki kadim tarihin sesidirler. Şehrin ismi kadar mahalle, sokak, semt ve çeşitli otantik isimleri yok etmek şehrin kültürünü tarihini yok etmek demektir. İnsanların yaşadığı yerleri özünden çıkarma adına ismini değiştirmek travmalara sürüklemek kime neye faydası vardır. Bunu levhalarla yok edebilirsiniz ama insanların gönlünden yok etmek mümkün değildir.