Hamza bin Abdülmuttâlib (r.a.)

İslam'ın inkişafını hazmedemeyen Mekke müşrikleri, iman erlerini yıldırmak için her türlü tertibe başvuruyorlardı. Küfür bentlerini iman şelalesinin sarstı­ğını seziyorlardı. En güvendikleri kimselerin hidayet kapısından girdiğini gör­dükçe daha da köpürüyorlardı. Allah'ın sevgili Nebisini bezdireceklerini sanı­yorlardı. Onu adım adım takip ediyorlar, çeşitli baskı ve işkence metotlarını kullanıyorlardı.

Peygamber Efendimiz, peygamberliğin altıncı senesinde bir gün Safa Tepesi civarında bulunuyordu. Müşriklerin örümcek kafalıları, Peygamberimize çat­mak için fırsat kolluyorlardı. Ebû Cehil, taraftarlarından Adiy bin Hamra ve İbnü'l-Asda'yı peşine takarak Peygamberimizin karşısına dikildi. Peygamberimi­ze hakaret dolu sözler söylemeye başladılar. Ağızlarından çıkanı kulakları duy­muyordu. Bununla kalmayarak, Pey­gamberimizin mübarek başına toprak saç­tılar. Üzerine pislik atmaya başladılar. Hatta birisi, Peygamberimizin boynuna basma cüretini gösterdi. Yapabilecekleri işkenceyi yaptıktan sonra ayrıldılar. Şefkat kahramanı ve sabır timsali Resûl-i Ekrem hiçbir mukabelede bulunma­dan kalkıp evine gitti.

Ebû Cehil, adamlarıyla oradan ayrıldıktan sonra, Kabe civarında bulunan müşriklerin bulunduğu yere gitti.

Peygamberimize yapılanları, orada evi bulunan Abdullah bin Cüd'an'ın azadlı cariyesi görmüş, söylenilenleri duymuştu. Peygamberimizin amcası Hamza, kılıcı belinde, yayı boynunda olduğu halde avdan dönüyordu. Hamza günün ekse­risini avla geçirirdi. Aynı zamanda usta bir atıcı ve nişancı idi. Av dönüşü Ka­be'yi tavaf edip Kureyş'in toplantısına uğrar, biraz konuşur, ondan sonra eve dönerdi.

Hamza, Kabeye doğru giderken, karşısına, hadiseyi gören cariye çıktı. 'Ey Üma­re'nin babası!' dedi ve hadiseyi anlatmaya başladı: 'Kardeşinin oğlu Muhammed'e Ebû Cehil ve arkadaşlarının yaptıklarını görmüş olsaydın, dayan­man mümkün olmazdı.' dedi.

Hamza birden çarpıldı. Cariyenin anlatmasına fırsat vermeden, 'Ne yaptılar ona?!' diye sordu. Cariye, eziyet ettikleri yeri göstererek, 'Onu şuracıkta oturur­ken buldular, türlü işkenceler yaptılar. Sövüp saydılar, sonra da ayrılıp gittiler.' deyince, Hamza tahkik etmek için, 'Sen bu yaptıklarını kendi gözünle gördün mü?' diye sordu. Cariye, 'Evet, gördüm.' deyince, Hamza hiç beklemeden hızlı adımlarla Kabe'ye doğru yollandı.

Hamza, Kureyş yiğitlerinin en merdi ve itibarlısıydı. Yaradılışı icabı, haksız­lık karşısında kükreyen, canı pahasına şiddetle zulme karşı koyan bir insan­dı.

Hiç eve uğramadan, Ebû Cehil ve arkadaşlarının da bulunduğu Kureyş toplan­tısına gitti. Ebû Cehil'i bulup ona dersini verecekti. Kardeşinin oğluna yapılan eziyete hiç dayanamıyordu. Henüz Müslüman değildi, ama akraba bağlılığı onu durduramıyordu. İman pırıltıları da ruhunda aksetmeye başlamış olacak ki, top­luluk arasında Ebû Cehil'i görür görmez, bir şey demeden, omuzundaki yayı kal­dırdığı gibi şiddetle kafasına indirdi. Darbeyi yiyen Allah düşmanı sendeledi. Başı iyice yarılmıştı.

Darbenin nereden geldiğini fark edemeyen Ebû Cehil, başını hafifçe kaldırdı­ğında Re­sû­lul­lah'ın amcasının bir arslan gibi ayakta durduğunu gördü. Hamza öfkesini yendikten sonra, 'Kardeşimin oğluna sen misin hakaret eden, sövüp sayan?! İşte ben de onun dinindeyim. Onun söylediklerini söylüyorum. Gücün yetiyorsa, ona yaptıklarını bana da yap, bakayım!' diye tehdit etti.

Ebû Cehil beklemediği bu hal karşısında adeta lal kesilmişti. Şiddet karşısın­da eli ayağı tutulmuştu. Kendisini haklı göstermek gayesiyle müdafaaya geçti: 'Biliyorsun, o bize haksızlık etti. Putlarımıza hakaret etti. Atalarımızın yolun­dan ayrıldı. Yeni bir yol tuttu.'

Hz. Hamza, Ebû Cehil'in sözünü yarıda kesti. Konuşmasına tahammül edemi­yordu. Pehlivanlığına taze iman heyecanı da eklenmişti. Bütün Kureyş'in ileri gelenlerinin bulunduğu toplulukta haykırıyordu: 'Sizden akılsız kim var?! Allah'tan başkasına ilah diye tapıyorsunuz. Cansız putlara boyun eğiyorsunuz.' Daha sonra imanını orada ilan etti: 'Ben şehadet ederim ki, Allah'tan başka ilah yok, Muhammed de Allah'ın Resûl'üdür.'

Ebû Cehil'e yapılan bu hakaretlere daha fazla dayanamayan adamları, ona yardım etmek için ayağa kalktılar. 'Ey Hamza, senin, atalarının dinini terk ettiğini görüyoruz.' diye konuşmaya başladılarsa da, Hz. Hamza, 'Dönersem ne var? Muhammed'in dini hak ve gerçektir. Vallahi bundan sonra ben ondan ayrıl­mam; sözünüzde sadıksanız, gelin bana mani olun!'

Bu kararlılık ve sebat karşısında söyleyecek bir şey bulamadılar. Ebû Cehil, adamlarına, 'Bırakın Ümare'nin babasını, bu yaptıkları ve söylediklerine ben müstahaktım. Onun kardeşinin oğluna çirkin şeyler söylemiştim.' diyerek suçu­nu itiraf etti.[1]

Hz. Hamza, muharebe meydanından muzaffer dönen bir kumandan gibi, ora­dan ayrıldı. Evine dönüyordu. Yolda şeytan şöyle vesvese veriyordu:

'Sen Ku­reyş'in ulusu idin. Şu, dininden dönen kişiye tabi oldun. Atalarının bağlandıkları ve ölüp gittikleri, senin için de hayırlı olan bir dini bıraktığına hiç de iyi etme­din!'

Hamza, kalbindeki tereddüdü yenmek için Kabe'ye gitti. Rabb'ine iltica etti, 'Allah'ım, bu tuttuğum yol doğru ise kalbime ya onu tasdik ettir, şüphelerimi gi­der veya benim için bu hususta bir çıkar yol, bir nur göster!' dedi.

O gece yattı. Ertesi sabah olunca, Hz. Peygamber'in huzuruna varmak için yo­la çıktı. Sevgili Peygamberimizin bulunduğu yere varınca, doğru içeri girdi. Peygamberimizin yanına vardı. Başından geçenleri anlattı. Peygamber Efendi­miz ona dua etti, nasihatlerde bulundu. İslam'ı öğretti. Cehennem azabını ve cennet nimetlerini anlattı. Bu mübarek kelimelerden sonra Hz. Hamza'nın kal­bi nurlandı, masumlaştı, munisleşti. Se­vinçli ve heyecanlı bir şekilde hemen şehadet getirdi: 'Ey kardeşimin oğlu, ben şehadet ederim ki, sen doğrusun. Ar­tık dinini bana açıkça anlat.'[2]Peygamberimiz ona hak dinin bütün esaslarını an­lattı. Ona cesaret verdi.

Amcasının İslam safına girmesi Peygamber Efendimizi çok sevindirdi. Hz. Hamza'nın Müslüman oluşu, diğer Müslümanlara da bir rahatlık getirdi. Müşrikler artık eskisi gibi eziyet edemeyip bazı işkencelerini bırakmak mecburiye­tinde kaldılar. Müşriklerin bir kalesi yıkılmış, müminlerin arasına bir pehlivan katılmıştı.

En'am Sûresi'nin 122. ayeti, İbni Abbas'ın rivayetine göre, Hz. Hamza hak­kında nazil olmuştu: 'Bir ölü iken kendisini dirilttiğimiz, ona insanların arasın­da yürüyeceği bir nur verdiğimiz kişi, içinden çıkamayacak bir halde karanlık­larda kalan, ondan hiç çıkmayan kimse gibi olur mu hiç? Kafirlerin yapmakta oldukları şeyler, kendilerine öyle süslü gösterilmiştir.' Âyet-i kerimede bahsedilen ölü iken diriltilen, nura kavuşturulan kişi Hz. Hamza, karanlıktan çıkamayan ise Ebû Cehil idi.

Henüz sayıları pek az olan Müslümanlar, böyle bir kahramanın, Kureyş ileri geleninin, Peygamber amcasının Müslüman olmasıyla büyük bir desteğe ka­vuşmuş oldular.

Allah Resûlü'nün amcası, Peygamberimizden iki yaş büyüktü. Ama o Müslü­man olduktan sonra, ne amcalığı ne büyüklüğü en küçük bir imtiyaz unsuru görmeksizin, Peygamberimizin emrinde bir İslam fedaisi oldu.

Uhud Savaşı'nın en çetin, en dehşetli anlarıydı… Müslümanların bozulup da­ğıldık­la­rı demlerdi. Fakat Hz. Hamza, o 'Allah ve Resûl'ünün arslanı,' meydan­da kalan nadir kimselerden biriydi. Hatta bir ara Peygamber Efendimizle müş­rikler arasında yalnız o kalmıştı. Müşrikler ona yaklaşıp dövüşmeyi pek göze alamıyorlardı. O, Müslümanların dağıldığı anda bile önüne geleni deviriyordu. Okçuların, Peygamber emrini dinlemeyip tuttukları Ayneyn Geçidi'ni terk et­meleri üzerine gelen bozgunun üzüntüsünü Allah'a iltica ile şöyle dile getiri­yordu:

'Allah'ım, Müslümanların şu hallerinden Sana sığınır, Senden af dilerim!'

İslam ordusunun bu yenilmez ve bileği bükülmez kahramanı, müşrikler için büyük bir korku ve endişe kaynağı idi. Bundan önceki savaşlarda gösterdiği kahra­manlığı unutmuş değillerdi. Bedir'de iki elinde iki kılıçla ot biçer gibi müşrikle­ri yerlere sermişti. Müşrikler Uhud'da da kendilerine büyük engel teşkil edecek olan Hz. Hamza'nın vücudunu ortadan kaldırmak için çoktan harekete geçmiş, planlar yapmışlardı.

Hz. Hamza'nın hayatına son vermek için, Habeşli bir köle olan Vahşî'yi seç­miş­ler­di. Vahşî, her attığını vuran yaman bir nişancı idi. Efendisi, Hz. Hamza gi­bi bir İslam büyüğünü öldürürse, kendisini kölelikten azat edeceğini vaat et­mişti. Diğer taraftan Ebû Süfyan'ın karısı Hind, Bedir'de öldürülen babasının intikamını almak için Hz. Hamza'nın öldürülmesini Vahşî'den istiyor, devamlı onu tahrik edip büyük hediyeler vaat ediyordu.

Müslümanların fedaisi, müşriklerin korkulu rüyası Hz. Hamza, Uhud'da düş­manları kasıp kavuruyordu. Önüne geleni deviriyor, arkadan hücum edenleri de ani hareketlerle yere seriyordu. Habeşli köle Vahşî ise, savaşın başından beri hep gözünü Hz. Hamza'ya dikmiş, onu takip ediyordu. Bir ara, o İslam kahrama­nı ayağı sürçüp sırtüstü yere düştü. Bunu fırsat bilen Vahşî, gizlendiği kaya ar­kasından mızrağını çekti. Hz. Hamza'ya nişan aldı. Mızrak Hz. Hamza'nın böğ­rüne saplandı. O yiğit insan, bir daha ayağa kalkamadı. Bu darbe onu fani hayat­tan alıp ebediyete götürdü.

Vahşî bu kadarla kalmadı. Kölelikten kurtulma ve değerli hediyeler alma uğ­runa, bu İslam kahramanının uzuvlarını kesti ve göğsünü yarıp ciğerini çıkardı, Hind'e götürdü.

Uhud fırtınası dinmiş, sükûn bulmuştu. Düşman yavaş yavaş çekilmeye baş­lamıştı. Re­sû­lul­lah, Hz. Hamza'nın şehit düştüğü haberini almış, fakat onun mübarek cesedini görmemişti. Savaş sonunda şehitler arasında dolaşırken onun feci halini görünce dayanamadı. Âdeta kalbinin parçalandığını hti. Gözleri yaşlı Yüce Peygamber, şunları söylemekten kendisini alamadı:

'Ey Allah Resûlü'nün amcası, ey Allah ve Resûl'ünün arslanı Hamza, ey ha­yırlar sa­hibi Hamza! Ey Allah Resûlü'ne bütün varıyla hami olan Hamza, Allah sana rahmet ey­lesin! Eğer yas tutmak gerekseydi, senden sonra sevinmeyi terk edip yas tutardım…'[3]

O sırada savaş meydanına Peygamberimizin halası ve Hz. Hamza'nın kız kar­deşi Hz. Safiyye de gelmişti. Önüne gelenden Hz. Hamza'yı soruyordu.

Re­sû­lul­lah, yaklaşmakta olanın, halası Hz. Safiyye olduğunu öğrenince, oğlu Zü­beyr'e, 'Annene söyle, geri dönsün, kardeşinin cesedini bu halde görmesin!' buyurdu. Hz. Zübeyr, annesini karşılayıp, 'Anneciğim, Re­sû­lul­lah geri dönme­ni emretti.' dedi. Fa­kat Hz. Safiyye, oğluna şu ibretli cümlelerle karşılık ver­di:

'Eğer ona yapılanı görmemek için döneceksem, ben zaten kardeşimin cese­dinin kesilip parçalandığını biliyorum. O bu musibete Allah yolunda uğramış­tır. Biz Allah yolunda bundan daha beterine de sabrederiz. Sevabını Allah'tan bekleyip sabredeceğiz inşallah.'[4]

Hz. Zübeyr, annesinin söylediklerini Re­sû­lul­lah'a iletince, Peygamberimiz onun gidip kardeşini görmesine izin verdi.

Manzara gerçekten acıklıydı… Hz. Safiyye, kardeşinin başucuna oturdu. Sessiz ve derinden bir iniltiyle ağlamaya başladı. İnsanın yüreği bu kadar acıya kolay kolay dayanamazdı.

Onu gören Re­sû­lul­lah da gözyaşlarını tutamadı. Hz. Safiyye'deki iman ve tes­limiyet gerçekten büyüktü. Musibetlere karşı Allah'a sığınmanın ifadesi olan şu ayeti okudu:

'İnna lillah ve inna ileyhi raciûn.'

Sonra da kardeşine Cenab-ı Hak'tan rahmet ve mağfiret niyazında bulundu.

Az sonra Cebrail, Re­sû­lul­lah'a gelerek, Hz. Hamza'nın isminin göklerde 'Allah ve Resûl'ünün Arslanı' şeklinde yazıldığını bildirdi. Re­sû­lul­lah bunu Hz. Safiyye'ye bir teselli olarak ulaştırdı.

59 yaşında ölümsüzlüğe kavuşan Hz. Hamza'nın üzerini örten elbise kısa geliyordu. Ayakları örtülünce başı, başı örtülünce ayakları açıkta kalıyordu. Re­sû­lul­lah, 'Yüzünü örtünüz.' buyurdu. Açıkta kalan ayakları üzerine de bir hırka koydu. Peygamberimiz başını kaldırıp Ashabına bakınca, ağladıklarını gördü. Onlara, 'Niçin ağlıyorsunuz?' diye sordu. Onlar, 'Ya Re­sû­lal­lah! Am­cana geniş bir kefen bulamadık da onun için ağlıyoruz!' dediler.

'Şehitlerin en hayırlısı' diye tasvif ettiği Hz. Hamza için Re­sû­lul­lah, 'Me­lekleri gördüm, onu yıkıyorlardı.' buyurdu.[5]

Uğrunda nice kahramanları şehit veren İslam davası günden güne ilerliyordu. Çünkü fertler fani, dava baki idi. İslam davası kısa zamanda çok büyük bir merhale katet­miş­ti. Doğup büyüdükleri şehirden hicrete mecbur edilen Müslü­manlar, şimdi muzaffer bir şekilde bu şehri fethe gidiyorlardı. Re­sû­lul­lah, İslam davasına büyük zarar veren er­keklerden altı, kadınlardan da dört kişinin nerede görülürse öldürülmesini emretmişti. Bu kadınlar arasında Ebû Süfyan'ın karısı Hind bint-i Utbe de vardı.[6]Ne var ki, Hind'in kendisi de kocasından sonra Müs­lüman olmuştu. Fakat bunu henüz açıklamadığından, her an ölüm tehlikesiyle karşı karşıyaydı. Bir yolunu bulup gizlice Re­sû­lul­lah'a biata giden kadınlar ara­sına karıştı. Kıyafetini değiştirmiş ve yüzünü de örtmüştü. Re­sû­lul­lah'ın huzu­runa varınca yüzünü açıp kendisini tanıttı. Geçmişte yaptıklarından pişmanlık duyup İslam'ı kabul ettiğini açıkladı. Re­sû­lul­lah da diğer kadınlarla birlikte onun biatını kabul etti.

Vahşî, Mekke'nin fethinden sonra korkudan Taif'e kaçıp yerleşti. Fakat daha sonra Taifliler topluca Medine'ye gidip İslam'ı kabul ettikleri zaman yeryüzü kendisine dar geldi. Oradan Şam ve Yemen taraflarına kaçmayı düşündü. An­cak birisi kendisine, 'Ne üzülüyorsun? Vallahi o, dinine giren tek bir kimseyi öldürmemiştir.' deyince, Re­sû­lul­lah'ın huzuruna çıkmaya karar verdi. Medine'ye gitti ve şehadet getirip Müslüman oldu. Re­sû­lul­lah, 'Vahşî, otur ve bana Hamza'yı nasıl öldürdüğünü anlat.' dedi.

Vahşî'nin sözü bitince Re­sû­lul­lah kendisine, 'Yazık, gözüme görünme!' dedi. Çün­kü o şefkatli Peygamber, onu gördüğünde sevgili amcasını hatırlayacak, müteessir olacaktı. Vahşî de Re­sû­lul­lah'ın emrine uyarak, vefat edene kadar gö­züne görünmedi.[7]

Evet, İslamiyet insanlık dini idi. Tövbe eden, hak yolunu seçen kim olursa ol­sun, şefkatli sinesine alıyordu. İslam, cehennem kapılarını kapayıp, insanlığa cennet kapılarını açmak için gelmişti. Yeter ki, insan tövbe edip pişmanlık duy­sun, hidayete erip İla­hî dergaha yönelsin…

'Şehitlerin Seyyidi, Efendisi' unvanı yalnız Hz. Hamza'ya (r.a.) verilmiş bir un­vandır. Çünkü o, hak yolunda, İslam uğrunda ve Peygamber Efendimizin önün­de çarpışarak fani hayatını feda etmiştir: Böylece 'Allah yolunda öldürülenlere ölüler demeyiniz.'[8]mealindeki ayet-i kerimenin ifadesiyle, o ölmemiş, bu dün­yadan çok daha rahat bir aleme, 'şehitler hayatı'na yükselmiştir

'Seyyidü'ş-Şüheda' olarak dünya durdukça yad edilecek ve bütün şehitler ker­vanının önderi olarak şerefi kıyamete kadar artacak olan Hz. Hamza'nın (r a) himmetinin, İslam'a hizmet edenlerin üzerinde olmasını Cenab-ı Hak'tan niyaz ediyoruz.

[1]Üsdü'l-Gàbe, 2: 46-47; Tabakat, 3: 9.