“Yaşamın İçinden” programının canlı yayın konuğu olan Çakmaktepe Kazı Alanı Başkanı Doç.Dr. Fatma Şahin ve Kazı Bilimsel Ortağı Prof. Dr. Yutaka Miyake devam eden kazı çalışmalarına ve ortaya çıkan bulgulara ilişkin merak edilenleri cevaplandırdılar.
GAPGündemi’nde İshak Polat’ın hazırlayıp sunduğu “Yaşamın İçinden” programının canlı yayın konukları Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi, Çakmaktepe Kazı Başkanı Doç.Dr. Fatma Şahin ve Ortak Bilimsel Başkanı Tsukuba Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr.Yutaka Miyake oldu. Taş Tepeler Projesinin bileşenlerinden olan ve Neolitik Arkeolojiye ilişkin önemli ip uçları barındıran Çakmaktepe’ye ilişkin soruları ve merak edilenleri cevaplandırdılar.
Çakmaktepe’yi 2021 yılında keşfettik ve büyük heyecan duyduk
Çakmatepe’ye 2021 yılında geldiklerini belirten Doç.Dr. Fatma Şahin; “Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmalar Projesi çerçevesinde yüze araştırması ile başladık. Yüzey araştırmamızı Harran Ovası’nın batısında kalan ve Fatik Dağları olarak adlandırılan dağlık alanlarda gerçekleştirdik. 2021 yılı pandemi dönemiydi ve uzaktan eğitime geçilmişti. Biz bunu avantaja çevirerek uzun süre araştırma imkanı bulduk.
İlk seneler yaptığımız araştırmalar soncunda bölgede 40 yakın yerleşme tespit ettik. Bu yerleşmelerden yada diğer bir deyimle arkeolojik alanlardan bir kısmı Paleolitik dönem olarak adlandırdığımız daha çok mağaralar, kaya altı sığınakları, açık hava istasyonları ve bir kısmı da çanak çömleksiz neolitik çağ dediğimiz Taş Tepeler Projesi içinde araştırılan yerleşmelerden oluşuyordu.
Ayı zamanda bunun yanı sıra bir üçüncü farklı alan hayvan tuzak alanları veya hayvan avlakları diye tanımladığımız alanlardı. Bu 2021 yılında yaptığımız araştırmalar kapsamında Çakmaktepe yeni tespit ettiğimiz yerlerden biri oldu. İlk tespit ettiğimiz zaman bizi çok heyecanlandırmıştı. İlk keşif sırasında uydu görüntüleri analizi sayesinde aslında Çakmaktepeyi tespit ettik.
Çakmaktepe’ye ilk gittiğimiz sezon ilk bulduğumuz neolitik yerleşmesiydi. Önce inanamadık. Ama daha sonra devam eden araştırmalar ve ortaya çıkan bulgulardan buranın bir çanak çömleksiz bir neolitik alan olduğunu bize gösterdi” diyerek yine aynı yıl Çakmaktepe’de kazılara başladıklarını dile getirdi.
Çakmaktepe bir çok sorunun cevabını veriyor. Diğer veriler için biraz zamana ihtiyaç var
Çakmaktepe’deki bulgulara ilişkin teknik detaylara ilişkin bilgiler veren Doç.Dr. Fatma Şahin; “Biz çalışmalara başladığımız zaman hem Göbeklitepe’de hem de Karahantepe’de kazı çalışmaları vardı. Özellikle biz çanak-çömleksiz neolitik dönem avcı toplayıcılarına dair önemli verileri her iki yerleşmeden biliyorduk. Çakmaktepe’de kazılara başladığımız zaman yine bu yerleşimlere benzer bizi özel yapı olarak tanımladığımız yapılardan aynı zamanda konut olarak tanımladığımız yapılardan açığa çıkmaya başladı.
Bu yapıların yerleşmede nasıl dağıldığı, nasıl konumlandırıldığı birbirleriyle ilişkisi nasıl, diğer yerleşmelerle benzerliği yada dönem çağdaşlığı, dönem farklılığı var mıydı. Çakmaktepe bu soruların cevaplarını bize vermeye başladı. Şimdilik veriler şunu gösteriyor; çanak-çömleksiz neolitiğin yada avcı-toplayıcı yerleşmelerin bu Taş Tepeler Projesi içindeki en erken aşamalarını bize gösteriyor Çakmaktepe.
Çakmaktepe, Göbeklitepe ve Karahantepe’deki ihtişamlı yapıların önceki aşamalarını, erken tabakalarını gösteriyor. Kazıldıkça oradaki yapıların önceki aşamasının cevabını veriyor diyebiliriz” dedi.
Çakmaktepe; Göbeklitepe ve Karahantepe’den 500-1.000 yıl daha erken aşamalarını gösteriyor
Her sene değişmekle beraber bu yıl yaklaşık 25 kişilik bir ekiple Çakmatepe kazılarını sürdürdüklerini belirten Doç.Dr. Fatma Şahin, Eylül ayında ekip sayısın 30-35’e ulaşacağını belirterek İshak Polat’ın bir sorusu üzerine; “Çakmatepe 2021 yılında kazılmaya başlandı ama daha yeni bir kazı. Maalesef pandemi ve sonrasında depremden dolayı biraz yavaşladı. Bazı şeyler için erken. Biraz çalışmamız lazım. Biliyorsunuz Göbeklitepe 1994 yılından bu yana kazılıyor. O avantajı var. Karahantepe’de yine 2019’dan beri kazılıyor. Bu anlamda biraz süreye ihtiyacımız var.
Bunun dışında bu sürecin Taş Tepelerin, çanak-çömleksiz neolitik çağın en erken döneminde olduğu için kronolojide yerini alması gerekiyor. Dolayısıyla da hem Çakmaktepe’nin 3-4 kilometre güneyinde Sayburç yerleşmesi kazılıyor, onunda güneyinde Mendik var orada da kazı çalışmaları başlıyor. Dolayısıyla batı destinasyonu gibi düşünüp onun kronolojik olarak ziyarete açmak gerekiyor.
Ziyarete gelmek isteyenlere de kazı alanlarımız her zaman açıktır. Çakmaktepe tarihi biraz daha eksiye götürür mü sorusuna gelince; aslında daha eskiye Paleolitik döneme ait yerleşmelerde var ama bu avcı toplayıcalar için yerleşme olarak daha erkene çekiyor. Göbeklitepe’deki tarihi sıfır noktası deyimini belki kullanmamak gerekiyor. Göbeklitepe’yi sıfır noktası kabul edersek Çakmaktepe’deki çok daha erken dönemi, Paleolitik dönemi göz ardı etmiş oluruz. Dolayısıyla Çakmaktepe’ye baktığımız zaman bize gösterdiği veriler Göbeklitepe ve Karahantepe’ye göre yaklaşık 500 ila 1.000 yıl daha erken aşamalarını gösteriyor bize.
Verilere baktığımız zaman tarihi demeyelim de bu bölgedeki avcı-toplayıcı yerleşikliği daha erkene götürdüğünü söyleyebiliriz” diyerek kazılarda elde ettikleri bulgulara ilişkin bilgilendirmede bulundu.
Programa katılan Çakmaktepe Ortak Bilimsel Başkanı Tsukuba Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof.Dr.Yutaka Miyake’de kendisine yöneltilen soruları cevaplandırarak Şanlıurfa’nın özellikle neolotik çağ arkeolojisi alanında olmak üzere arkeolojik katmanlar açısından çok şanslı bir şehir olduğunu belirtti. Prof.Dr.Miyake, 20 yıldan beri Türkiye ve bölgede bir çok kazı çalışmasına katıldığını ve Urfa’da Çakmaktepe kazılarına katılmaktan büyük bir mutluluk duyduğunu dile getirdi.
