Gezi Rehberi'nin 'Kent' adını taşıması, ilk düzeltilmesi gereken yanlışlıktır. Kent, 'Şehir' manasının dışında kalır, bu anlamı taşımaz.
Rehberin ilk sayfası' Bunları Biliyor musunuz?' başlıklı rakamsız 16 maddenin açılımına açıklık verilen cevaplardan oluşmaktadır:
1-İslam'ın 5. Harem-i Şerif'inin Diyarbakır'daki Ulu Camii olduğunu
2-Diyarbakır'daki Ulu Camii'nin Anadolu'daki ilk cami olduğunu
3-Hz. İsa'nın çarmıha gerildiği haçın bir parçasının Diyarbakır'da olduğunu
4-Yedi Uyuyanlar-Eshabı Kehf Mağarası'nın Diyarbakır'da olduğunu
5-Diyarbakır'da yaşamış 541 Sahabeden 27'sinin kabrinin bu kentimizde olduğunu
6-Dünyanın Ceylan derisine elle yazılmış tek Tevrat'ının Diyarbakır'da olduğunu
7-9 Peygamber kabri ile 3 Peygamber makamının Diyarbakır'da olduğunu
8-Yahudi inancı için Kudüs'ten sonra ikinci kutsal kent olan Kalne kentinin Diyarbakır olduğunu
9-Türkiye'de Hz. İsa'nın diliyle ibadet yapılan tek kilisenin Diyarbakır'da olduğunu
10-Diyarbakır'ın sahip kutsal mekanlar nedeniyle Ortadoğu'nun en önemli inanç turizmi merkezi olduğunu
11-İç Kale'nin 5000 yıldan bu yana Anadolu'nun en önemli yönetim merkezlerinden biri olduğunu
12-Diyarbakır Surları'nın dünyanın en eski ve en büyük kalelerinden biri olduğunu
13-Diyarbakır'daki Arkeoloji Müzesi'nde 30 binden fazla eserin bulunduğunu
14-Ulu Camii'de bulunan sütunların her birinin Anadolu'nun çeşitli yerlerinden getirildiğini ve hiçbirinin işlemesinin birbirine benzediğini
15-Dünyadaki ilk robotun 900 yıl önce Diyarbakır'daki Artuklu Sarayı'nda yapıldığını
16-Kabe'nin ilk ipek örtüsünün Diyarbakır Hasan Paşa Hanında işlendiğini biliyor musunuz?
Düzeltmeler:
Sadece rakamla belirttiğimiz maddelerde yer alan anlatım olduğu gibi alınmıştır. Diğer rehberlerde de iktibas ettiğimiz metinlerde imla kurallarına ve noktalama işaretlerine uyulmayan cümlelerde düzeltme yoluna gidilmemiştir.
Diyarbakır'ın 5. Harem oluşuna sıklıkla değinen Diyarbakır konulu kaynaklar mevcuttur. Günümüzde Bursa Ulu Camii için de bu husus ifade edilmektedir.
Anadolu'daki ilk Müslüman Mabedi-Camiî, Antakya'da 'Habibî Neccar' adına yapılan Camiî'dir. Diyarbakır'ın alınışıyla birlikte Ulu Camiî, fethin sembolü olarak mevcut hükümet sarayından devşirilmiştir.
Hz. İsa'ya isnad edilen Haç Parçası, Meryem Ana-Mor Yakup Kilisesi'nde yer almaktadır.
Diyarbakır'da medfûn bulunan sahabî sayısı, sadece Meşhed Cami ile sınırlı değildir. Fakat şehirde yaşamış ve ölmüş olan sahabe sayısı 541sayısı ile kesinlik kazanmamıştır.
Metin yazarı, ceylan derisine yazılmış Tevrat'tan bahsedilmektedir. Bunun özellikle 'Elle yazılmış tek Tevrat' ifadesi, manidardır. Döneminde her Tevrat, ceylan derisine elle yazılmıştır. Bu ifade sonrası şehrin Yahudilerce kutsal ikinci şehir biçiminde ele alınması ve şehrin 'Kalne' olarak belirtilmesi, Yahudîlikle şehir arasında özel bağlantı kurulma gibi istifham işaretini akla getirmektedir.
Hz. İsa Dili olan Aramîce de özellikle kendisinden sonra gelen maddeyi destekleyicidir. Yahudî olan Hz. İsa, belirtilerek, on altı maddelik sıralamada inançlar arasında denge sağlanmak istenmiş, İslamî öğelerle bu 'Hoşgörü' biçiminde sıralanmak istenmiştir.
Dünyada ilk yerleşim alanının Çayönü olduğu bir dönem öne sürülmüşse de dünyanın farklı yerleşim alanlarında insanların yerleşik düzene geçtiği saptanmıştır. Bu ifade, 'yerleşim alanlarından biri' şeklinde olmuş olsaydı, düzeltmeye ihtiyaç hissedilmezdi.
Cezerî (1136-1233), Sibernetiğin babası olarak bilinir. Fakat yaptığı robotlar, yaşadığı dönem göz önünde bulundurulursa günümüze kadar gelişi 900 yıl bulmamaktadır.
Rehberin 5. Sayfasındaki 'İlin Coğrafi Konumu' başlığı altında şehre komşu iller sayılmıştır: Doğu'da Siirt ve Batman, batıda Urfa, Adıyaman, Malatya, Kuzeyde Elazığ, Muş, Bingöl, güneyde de Mardin illeri bulunmaktadır.'
Batman, Siirt'ten ayrılıp il olunca, Diyarbakır'ın Siirt ile komşu şehir sıfatı söz konusu değildir.
Coğrafî bilgi eksikliklerin sıklıkla yer aldığı rehberin 14. Sayfasında 'Malabadî Köprüsü', Tarihî Batman Köprüsü olarak gösterilmiştir:
' Batman ile Diyarbakır arasında doğal bir sınır çizen ve 115 km'lik kısmı Batman il sınırları içinde akan Batman Çayı Kulp Sorkan ve Sason çayları ile karışarak tarihi Batman köprüsünden( Malabadi Köprüsü) sonra kuzeyden güneye doğru düz ve geniş yatağını değiştirir.'
Rehberin 46. Sayfasında Malabadi Köprüsü, 'Silvan ilçesine 22. Km. mesafede, Diyarbakır-Batman il sınırında bulunan Batman Çayı üzerindedir. Dünyadaki taş köprüler içinde kemeri en geniş olandır. Bu açıdan önem taşır. ' şeklinde tanıtılmıştır.
Bu bilgi eksikliği, 21 Sayfada şehrin 12 ilçesi belirtilirken, şehrin en büyük yüzölçümüne sahip Çınar İlçesi yerini bulmamıştır.
Rehber'de sıklıkla karşılaştırılan 'Çin Seddi' ile 'Diyarbakır Kalesi' benzetmesi, 23. Sayfada yinelenmektedir:
' Dünyada, Çin Seddinden sonra ayakta kalan en uzun surlar İlimize turizm açısından ayrı bir önem kazandırmaktadır.'
Çin Seddi ile Diyarbakır Kalesi'nin karşılaştırılması yanlış iken, Diyarbakır Kalesi'nin Surları, İstanbul ve Antakya Kalesi Surları metin yazarının bilgisi dışındadır. Devam edecek.
