İran'ın Meşhed kentinde başlayan ve ülkenin birçok bölgesine yayılan gösterileri değerlendiren uzmanlar,İran'daki ekonomik gidişata tepki amacıyla başlayan protestoların, siyasi hal alarak rejim karşıtı harekete dönüştüğü görüşünü paylaşıyor.
Uzmanlar, İran'da geçen perşembe günü herhangi bir siyasi partinin daveti olmadan ülkedeki ekonomik şartları protesto etmek amacıyla başlayan ve ülkenin birçok bölgesine yayılan gösterileri AA muhabirine değerlendirdi.
İran Araştırmaları Merkezi Başkan Yardımcısı (İRAM) Dr. Hakkı Uygur, ülkede 2009'da cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarının ardından düzenlenen gösterilerle şu anki protestoları kıyasladığında, 2009'dan farklı olarak Tahran merkezli değil, daha çok taşranın aktif olduğu bir hareketin meydanlarda bulunduğunu belirtti.
Uygur, 'Somut olarak şu anda çok tehlikeli diyebileceğimiz bir durum olmamakla birlikte 2009'la kıyasladığımızda belki en önemli konu Obama'nın aksine şu anki Amerikan yönetiminin bunu tamamen desteklemesi.' ifadesini kullandı.
Uygur, İran'daki protestoların hedefinde ülkedeki sistemin tamamının olduğunu vurgulayarak 'Hedefte İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, İran lideri Ali Hamaney, İslam Cumhuriyeti ve İslam devrimi var. Protestolar esnasında devrim karşıtı sloganlar atılıyor.' dedi.
Ülkede çok uzun zamandır buna benzer bir durumun gözlenmediğini, oldukça yeni gelişmelerin yaşandığını ve bunların dışarıyla bağlantılı olabileceğini söyleyen Uygur, 'Suriye krizi de biraz böyle başladı. Halkın çok haklı talepleriyle başladı. Birkaç karakol baskını ve İranlı askerlere yönelik ciddi eylemler olursa göstericilerin öldürülmesi vesaire. Olay o zaman çok farklı boyutlara taşınabilir.' ifadelerini kullandı.
Uygur, İran'daki gelişmelerin kısa vadede ülkeyi sarsabileceğine işaret ederek 'Ekonomi çok kötü, elitler arasında çatışma var ve İran bunları kısa vadede düzeltemeyecek. Bunun da farkında. Uzun vadede de İran, reform yapmaz ve kendi içinde esneklik göstermezse bir dalga bütün sistemi yok edebilir. Bunun farkına varmaları gerekiyor.' değerlendirmesinde bulundu.
'Göstericiler her şeyi göze alarak protestoları başlattı'
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Ortadoğu Araştırmaları Uzmanı Ali Semin, ülkedeki yoksulluk, işsizlik, ekonomik ve siyasi gidişata itiraz etme temelli başlayan protestoların, rejim karşıtlığına kadar uzandığını dile getirdi.
Söz konusu protestoların, rejim karşıtı gösteriler olduğunun altını çizen Semin, protestolara, rejim karşıtı grupların yanı sıra Arap ve Kürtlerden oluşan farklı etnik grupların da katıldığını belirtti.
Semin, 'İlk defa Ali Hamaney'in posterlerinin yırtılması ve devrim muhafızlarının karargahına yapılan saldırılara bakıldığında, göstericilerin her şeyi göze alarak protestoları başlattığı söylenebilir.' dedi.
İran'ın, Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan'da nüfuzunu artırmaya çalışırken İran halkının önceliğinin kendi ülkeleri olması şeklinde ciddi talepleri bulunduğunu söyleyen Semin, İran'ın bu ülkelerden elini çekip, kendi halkıyla ilgilenerek ve reformlar yaparak çözüm bulabileceğini vurguladı.
'Protestolar siyasi renge büründü'
Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü İran Uzmanı Mustafa Caner de protestoların büyüme potansiyelinin çok fazla olmadığını söyledi.
Caner, protestolarda 20'li yaşlardaki göstericilerin ön planda olduğunu belirterek İran halkının geneli göz önünde bulundurulduğunda, protestolara kitlesel destek olduğunun söylenmesi için henüz yeterli verinin bulunmadığını ifade etti.
Protestoların ekonomik taleplerle başladığını ve haziran ayından bu yana ülkedeki ekonomik duruma tepki göstermek amacıyla ufak çapta yapılan gösterilerin devamı niteliğinde olduğunu anlatan Caner, son bir haftada protestoların siyasi renge büründüğünü kaydetti.
Mustafa Caner, '(Göstericiler) Ruhani'yi, hükümeti, Hamaney'i, İslam devriminin çeşitli değerleri ve sistemi bir bütün olarak hedef alıyor. Hatta bazıları monarşiyi çağırıyor. İran'ın son Şahını (Muhammed Rıza Pehlevi) övücü tezahüratlar atıyorlar. Burada karmaşık bir tablo var ve net bir siyasi talebi yok.' diye konuştu. AA
